ZIP Dosya Uzantısı
ZIP, dosyaları sıkıştırıp tek bir arşivde toplayan, platformlar arası en yaygın arşiv biçimidir. “ZIP nedir?” sorusuna kısa yanıt: Veriyi boyut olarak küçültür, klasör yapısını korur, paylaşım ve yedeklemeyi kolaylaştırır. Standart; yazılım dağıtımı, belge paylaşımı ve arşivleme gibi senaryolarda güvenilir ve esnek bir çözümdür.
Tarihçe ve Evrim
ZIP formatı 1989’da Phil Katz tarafından PKZIP aracıyla tanıtıldı. DEFLATE algoritmasını kullanarak verimli sıkıştırma sağladı ve kısa sürede endüstri standardı haline geldi. Zamanla ZIP64 desteği ile 4 GB üzeri dosyalar ve büyük arşivler mümkün oldu; AES tabanlı şifreleme, Unicode dosya adları ve farklı sıkıştırma yöntemleri (DEFLATE, Store, isteğe bağlı LZMA/BZIP2) gibi gelişmeler eklendi.
Temel Özellikler
- Birden çok dosya ve klasörü tek arşivde toplar; meta veriler ve izinler kısmen korunur.
- Varsayılan DEFLATE ile iyi sıkıştırma/performans dengesi sunar.
- Parola koruması: Eski ZipCrypto (zayıf) ve güçlü AES-128/256 seçenekleri.
- ZIP64 ile büyük dosyalar ve çok sayıda öğe desteği.
- CRC-32 bütünlük kontrolü ve isteğe bağlı imzalama.
- Çok parçalı/split arşiv oluşturma (ör. dağıtım veya taşıma için).
Hızlı Referans
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Uzantılar | .zip, .zipx |
| MIME türleri | application/zip, application/x-zip-compressed |
| Varsayılan algoritma | DEFLATE |
| Şifreleme | AES-256, AES-128, ZipCrypto |
| Büyük arşiv | ZIP64 ile >4 GB |
Desteklenen Platformlar ve Programlar
ZIP, Windows ve macOS’ta yerleşik olarak açılıp oluşturulabilir. Linux’ta zip/unzip ve masaüstü yöneticileriyle; iOS ve Android’de Dosyalar uygulamaları veya üçüncü parti araçlarla çalışır. Popüler programlar: 7-Zip, WinZip, WinRAR, PeaZip, Bandizip.
Yaygın Kullanım Alanları
- Yazılım paketleme ve dağıtım (eklenti, tema, kaynak kodu).
- Belge arşivleme ve e-posta ile paylaşım.
- Günlük (log) ve raporları tek dosyada toplama.
- Yedekleme ve uzun süreli saklama (ZIP64 ile büyük veri setleri).